15-4-2016

Mấy chữ hàng đa cấp hay nhân viên bán hàng đa cấp đang là cơn ác mộng của nhiều người dân Việt Nam. Đã có không ít gia đình phải tán gia bại sản vì đa cấp. Và cơn ảo tưởng một chốc đổi đời bằng con đường đa cấp đã khiến nhiều người rơi vào lao đao, mất nhà cửa, mất gia đình và mất cả niềm tin, chỗ dựa bạn bè. Vậy loại hàng đa cấp nào đã làm cho người ta trở nên thê thảm? Và đa cấp là gì? Tại sao hàng đa cấp tại Việt Nam lại tệ hại so với cùng chủng loại tại những quốc gia khác?

Ảo giác tiền tỉ

Để trả lời câu hỏi loại hàng đa cấp nào đã làm cho người ta trở nên mất phương hướng, có lẽ nên nghe tâm sự của một bạn trẻ mà chúng tôi không tiện nêu tên, đang bán hàng đa cấp cho một nhãn hiệu khá quen thuộc tại Việt Nam. Bạn này nói: “Vui có, buồn có, trớ trêu cũng có. Khó khăn trong nhóm gặp nhau tâm sự cũng vui, nhưng thỉnh thoảng cũng gặp nhiều người họ chê họ cười. Rõ ràng phải lý tưởng chứ! Ai mà làm tốt, chọn đúng công ty làm tốt thì… Tùy theo quan điểm, em nói tốt hoặc cũng có thể gặp người nói tốt nhưng người khác đã có ác cảm với đa cấp rồi thì thôi…Tội là ở Việt Nam đa cấp gặp nhiều tai tiếng, ai trụ nổi thì cứ làm!”

Theo bạn trẻ này, đa cấp là ước mơ mà nhiều người muốn đạt được, một khi đã trở thành nhân viên đa cấp chính thức thì phía công ty mẹ sẽ mở cho đại lý một tài khoản và số tiền mà bạn tích lũy được thông qua bán hàng sẽ được đưa vào tài khoản. Trong đó chưa nói đến các khoản thưởng, đi du lịch đây đó và các khoản thù lao khác. Như cá nhân bạn này, hiện nay đã có tài khoản gần ba tỉ đồng trong tài khoản công ty. Nhưng hiện tại thì bạn vẫn chưa được rút số tiền trên vì số lượng doanh thu của bạn chưa đủ.

Và bạn trẻ cho biết thêm là số tiền trong tài khoản đa cấp có một ưu điểm là nếu lỡ nhân viên bán hàng qua đời thì con cháu hoặc người thân được quyền thừa kế theo qui định của pháp luật. Bạn này cho rằng bán hàng đa cấp, đặc biệt là thực phẩm chức năng mà bạn đang bán là loại thần dược cứu thế giới này thoát khỏi cơn khủng hoảng về lương thực cũng như sức khỏe.

Ngoài niềm tin trên, bạn trẻ còn đưa ra những ý kiến khác để bảo vệ quan điểm chỉ có đa cấp là số một và có rất nhiều cán bộ, quan chức nhà nước tham gia bán hàng đa cấp, điều đó chứng minh đa cấp là có uy tín và đa cấp là nhóm nghề vinh dự trong xã hội…

Sau một lúc nghe bạn trẻ này tán về đa cấp cũng như niềm tin của bạn vào sản phẩm đa cấp và cấp quản lý của bạn. Chúng tôi đặt câu hỏi về đời sống hiện tại của gia đình bạn và số tiền thực nhận của bạn qua ba năm theo đuổi việc bán hàng đa cấp.

Trầm ngâm một lúc, bạn trẻ nói rằng tuy gia đình bạn đang lâm nợ vì cùng chia sẻ chiến lược đa cấp của bạn và số tiền thực lãnh suốt ba năm làm đa cấp lúc trồi lúc sụt, có quí lên mười mấy triệu đồng nhưng cũng có quí chỉ vài trăm ngàn. Nhưng bạn buộc phải theo đuổi lý tưởng bởi vì bạn tin vào tài khoản mấy tỉ đồng mà công ty đã lập ra cho bạn. Đến một lúc nào đó bạn sẽ nhận được.

Cùng cảnh ngộ như bạn trẻ vừa nói trên, có rất nhiều người tham gia bán hàng đa cấp đã bán tháo nhà cửa hoặc cầm cố tài sản để thực hiện chiến dịch thu lớn tiền tỉ. Nghĩa là để theo đuổi và đạt được doanh số để công ty mẹ khai thông tài khoản tiền tỉ, bắt buộc doanh thu định kỳ cũng như số lượng đại lý phải tăng vọt.

Mà muốn được như vậy, chỉ có một cách duy nhất là bán cho đủ doanh số hằng quí. Nghĩa là trong một quí, người bán hàng đa cấp phải mở được một số lượng đại lý, hay nói cách khác là bán được một số sản phẩm vì mỗi khách hàng của công ty đa cấp được nghiễm nhiên xếp vào diện đại lý nếu họ chấp nhận mua hồ sơ làm thủ tục của một đại lý đa cấp.

Chính vì kiểu tạo cơ hội dễ dãi như trên nên người bán hàng đa cấp sau khi bán hàng thì sẽ mời mọc khách hàng tiếp tục làm đại lý để mở rộng hệ thống đại lý bên dưới. Và họ có thể bỏ tiền ra để mua hồ sơ tặng cho khách hàng nếu như chỉ còn vài khách nữa là đạt đủ doanh số, những bộ hồ sơ này mang tính chất thi đua và đối phó doanh số.

Nhiều trường hợp khác người bán hàng chấp nhận vay tiền, thế chấp nhà hoặc vay nóng để mua hàng lô hàng lốc sản phẩm với những cái tên khách hàng ảo nhằm đạt doanh số thi đua trong kỳ để rồi sau đó mới đi bán từng sản phẩm mà gỡ vốn. Họ làm vậy với mong muốn khai thông được tài khoản tiền tỉ mà công ty đã hứa.

Và cái giá phải trả cho cuộc chơi đầy mạo hiểm của những người bán hàng đa cấp có lẽ không cần bàn thêm. Vấn đề cần bàn ở đây là một loại hình khác, những sản phẩm đa cấp có tính vô hình. Liệu những sản phẩm này có đảm bảo cho người mua và người bán ổn định tài chính hoặc tích lũy trong tương lai?

Những sản phẩm vô hình

Một nhân viên tư vấn bảo hiểm nhân thọ tên Trọng chia sẻ với chúng tôi: “Bảo hiểm nhân thọ là một giải pháp để giải quyết các mục tiêu, nhu cầu về tài chính. Thực tế thì nên gọi là tham gia thì đúng hơn vì khách hàng họ chẳng mua sản phẩm gì cả. Về mô hình công ty thì doanh nghiệp nào cũng vậy thôi, cũng có phân cấp từ trên xuống dưới, phân chia quyền lợi cũng vậy thôi, tất cả phụ thuộc vào sản phẩm tiêu thụ. Trong ngành bảo hiểm nhân thọ thì là kinh doanh độc lập, các cấp quản lý cũng vậy, họ vận dụng giống như một mô hình doanh nghiệp. Trong giới hạn họ được phép, công ty quy định rõ ràng bằng văn bản, họ được hưởng gì, rồi từ đó họ có trách nhiệm gì với cấp dưới.”

Về mô hình công ty thì doanh nghiệp nào cũng vậy thôi, cũng có phân cấp từ trên xuống dưới, phân chia quyền lợi cũng vậy thôi, tất cả phụ thuộc vào sản phẩm tiêu thụ.
– Anh Trọng

Theo anh Trọng, các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ không được gọi là sản phẩm, không được xem là món hàng mà đó là một hình thức tích lũy và đầu tư lâu dài cho người tham gia. Và người bán bảo hiểm không phải là người bán hàng mà là nhân viên tư vấn hay là một nhà tư vấn tài chính cho mọi gia đình.

Cung cách của người tư vấn tài chính phải chuyên nghiệp, lịch sự, biết chia sẻ và luôn luôn thấu hiểu những đối tượng mình đang tư vấn cũng như luôn biết lắng nghe những trăn trở hay uẩn khúc của người tham gia bảo hiểm.

Có thể nói rằng về mặt lý tưởng và nhiệt huyết trong công việc, các nhân viên tư vấn bảo hiểm có thừa và họ luôn xem công việc tư vấn bảo hiểm của mình là một sứ mệnh để chia sẻ cũng như tư vấn cho khách hàng tích lũy, làm giàu trong tương lai. Và có vẻ như không có nhân viên bảo hiểm nào xem sản phẩm bảo hiểm nhân thọ là một loại hàng đa cấp trong khi qui trình bán sản phẩm của bảo hiểm nhân thọ lại là qui trình của sản phẩm đa cấp.

Tuy nhiên, Trọng cũng bày tỏ mối lo của anh về vấn đề đồng tiền Việt Nam rất nhanh trượt giá và hệ thống pháp luật vốn lỏng lẽo của Việt Nam dẫn đến nhiều hệ lụy không như những gì anh tư vấn cho khách hàng.

Và hầu hết những nhân viên tư vấn bảo hiểm nhân thọ cũng không biết rõ hoặc không bao giờ tư vấn rõ cho người tham gia bảo hiểm về nguy cơ trượt giá đồng tiền Việt Nam. Nói một cách cụ thể thì các gói sản phẩm bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam chỉ có giá trị khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, tức có sự cố chết chóc, bị thương theo đúng qui trình hợp đồng trong bảo hiểm. Ngược lại, nếu đầu tư bằng cách mua bảo hiểm thì thua lỗ trầm trọng bởi đồng tiền trượt giá.

Nhưng hầu hết nhân viên tư vấn bảo hiểm không bao giờ cho khách hàng biết vấn đề này. Bởi ngay cả trong quá trình đào tạo, họ cũng được dạy những bài học về tiền lãi lũy tiến khi đầu tư mua bảo hiểm. Và nếu như nhắc đến sự kiện bảo hiểm thì chắc chắn khó có một nhân viên bảo hiểm nào bán được sản phẩm. Chính vì vậy mà những người bán bảo hiểm hay bán hàng đa cấp đều có một cách nói nào đó để tô hồng giá trị sản phẩm mặc dù biết rằng nói vậy là không thành thật!

Trọng đã nói câu này trước khi ngừng câu chuyện về bảo hiểm nhân thọ cũng như bán hàng đa cấp.